در این مطلب از سایت آکاپرشین توضیحات و تصاویری از آداب و رسوم ازدواج به سبک ژاپنی را گردآوری کرده ایم. با توجه به کتاب «داستان ازدواج» نوشته کونیو یاناگیتا که اثر معتبری در مورد رسوم اجدادی به حسابمیآید، قبیلههای کیوشو و شیکوکو مراسمی را تحت عنوان «دزدیدن عروس» به پا میداشتند. به نظر میرسدکه این مراسم در نقاط بسیاری از ژاپن به شکلهای متفاوت شایع بوده باشد. درواقع، مردم علاقه زیادی بهازدواج بر مبنای رضایت طرفین داشتند.
در ابتدا و قبل از همه، زن و مردی بودند که همدیگر را دوست داشتند. زمانی که زن نتوانسته رضایت والدینخود را جلب کند (یا حداقل چنین به نظر میرسد که اینگونه باشد)، دوستان مرد، آن زن را میدزدند. دختر دزدیده شده با این بازی موافق است. ضمنا دوستان مرد به والدین دختر اطلاع میدهند که دخترشان در اختیار آنهاست و بنابراین بهتر است که با ازدواج آن دو موافقت کنند. اگرچه والدین دختر بهظاهر تمایلی نداشتند، قلبا از این امر استقبال میکردند. در این مراسم نیازی نبود که والدین خرج زیادی را بابت تدارک عروسی متحمل شوند.
در مناطق زراعی غرب ژاپن، رسم بر این بود که مردم در زمان ازدواج به تمایلات و خواستههای روسای خود احترام میگذاشتند. همچنین ممکن نبود که اجازه پدر را نادیده بگیرند. روند رسمی ازدواج چنین بود که بین دوخانواده رفت و آمد میشد تا توافق بر سر جزئیات عروسی به دست آید. تقریبا در هر سطحی از زندگی، اینرفت و آمدها به صورت مهمانی بود.
مراسم عروسی به سبک شینتو:
مراسم مذهبی اخلاص (پاکسازی)
پیشکش کردن نذری به خدایان
نماز (دعا)
رد و بدل کردن فنجانهای ساکی مخصوص ازدواج
خواندن قولنامه عروسی
رد و بدل کردن حلقههای ازدواج
پیشکش کردن شاخه درخت مقدس به خدایان
در این مراسم بسته به مکان عروسی تغییراتی ایجاد میشود. پس از جشن عروسی، خویشاوندان به همدیگر معرفی میشوند و سپس عکسهای یادگاری عروسی گرفته میشود.
مراسم عروسی به سبک شینتو
برنامه مهمانی عروسی امروزه در ژاپن:
در مدخل (ورودی) تالار عروسی به میهمانان خوشامد گفته میشود.
عروس و داماد داخل میشوند.
بزرگترهای مجلس صحبت را آغاز میکنند.
واسطههای عروس صحبت میکنند.
میهمانان اصلی صحبت میکنند.
بریدن کیک
نوشیدن شربتها!!
بزرگتر مجلس، بازی را با صحبتهای خود آغاز میکند.
عروس و داماد لباسهای خود را عوض میکنند.
عروس و داماد در لباسهای محلی خود ظاهر میشوند.
سخنرانیها، سرگرمی و خواندن متون تبریک و…
نمایش دسته گلها
سخنرانی یک نفر برای خویشاوندان
صحبتهای پایانی توسط بزرگتر مجلس
بدرقه کردن تازهعروس و داماد.
مراحل ۲ تا ۷ را معمولا جزو برنامه سنتی ازدواج میدانند. «عروس دزدیدهشده» نیازی به اجرای چنین مراسمی نداشت. بنابراین تاثیر مراسم «دزدیدن عروس» کوتاه کردن این مراسمهای سنتی بود و از نظر مالی به والدین دختر کمک میکرد. حتی برخی پدرها به داماد آینده خود چنین پیشنهادی میکردند: (چطور است که دختر من را بدزدی؟) بهرغم این مساله، شکی نیست که مراسم «دزدیدن عروس» در عین اینکه راه کوتاهی برای ازدواج بود، یک ازدواج قانونی و مشروع را به دنبال داشت. اگر ازدواج فقط به توافق بین دو جوان بستگی داشت، آنگاه آن دو باید میتوانستند که مراسم «دزدیدنعروس» را انجام دهند و بدون رضایت والدین ازدواج میکردند.
ازدواج به سبک امروزی
جوانب اجتماعی جشن عروسی به صورت نمادین، در این مراسم، مشخص شده است. حتی اگر هر دو خانواده خواستار یک ازدواج بودند، تشریفات خاصی حتما باید صورت میگرفت؛ مگر در حالتی که این باور وجود داشت که (یک دختر به والدینش تعلق دارد) و والدین برای دختر خود اختیار تام داشتند. این جشن عروسی، خود مراسمی بود که به صورت نمادین یک استاندارد و معیار اجتماعی به حساب میآمد. به عبارت دیگر، مراسم عروسی رسومات گروهی آن جامعه را در قالب ازدواج به صورت نمادین به پا میکند. اگر جامعهای تغییر کند، رسومات گروهی آن هم تغییر میکند. با تغییر رسومات اجتماعی، تشریفات آن جامعه تغییر میکند. درواقع میتوان از طریق تغییرات در جشن عروسی، تغییرات آداب و رسوم ازدواج در ژاپن را بررسیکرد.
یک ابتکار جالب تصوری که همه از عروسی سنتی ژاپنیها دارند، عقد «شینزن» است؛ مراسمی که در جلوی قربانگاه شینتو اجرامیشود. داماد، عروس، والدین و خویشاوندان آنها و واسطههای عروسی در جلوی قربانگاه جمع میشوند.
فرد روحانی جایگاه را پاک میکند (کاری که در تمام تالارهای عروسی، تالارهای هتل و عمومی که مراسم عروسی در آنها انجام میشود، اجباری است). نذریها را پیشکش میکنند، خدا ظاهر میشود، فرد روحانی یکپیام تبریک را بیان میکند و ازدواج عروس و داماد را گزارش میدهد و سپس برای برخورداری از حمایت الهید عا میکند. تنها پس از این مراسم است که عروس و داماد میتوانند مراسم «شیکی سنکن نوگی» را اجرا کنند که در آن هر کدام به نوبت از سه فنجان، ساکی مینوشند؛ این کار نمادی از مشترک شدن در غذا و نوشیدنی است. عروس و داماد پیمانی را مبنی بر وفاداری خود میخوانند و سپس یک شاخه از درخت مقدس را به خدا تقدیم میکند. مراسم عروسی همینطور است. اما بسیاری زوجها کار تازه رد و بدل کردن حلقهها را هم به آن اضافه کردهاند.
از آنجا که ژاپنیها ازدواج را یک سنت میدانند، به نظر منطقی میرسد که ازدواج «شینزن» بهرغم این که یک مراسم سنتی عروسی ژاپنی است، به صورت یک امر ماورایی معرفی شود. از روی این حقیقت که ازدواج یک مراسم مذهبی «شینتو» است، چنین به نظر میرسد که مبدا و منشا آن در تاریخ، سنتها و آداب و سنن قومی مردم ژاپن باشد.
جالب توجه است که عروسی «شینتویی» کاملا محصول ژاپن کنونی است. جشن عروسی با ازدواج شاهزاده کرون در سال ۱۹۰۰ آغاز شده است. در آغاز، شینتوایسم عقیده داشت که خدایان با این شیوه عروسی مردم، موافق نیستند. از این رو قبل از این زمان، مراسم عروسی در سیستمی که شینتوایسم نامیده میشد، وجود نداشت. جشن ازدواج یک ابتکار به حساب میآید.
از آن به بعد، تا ۹۴ سال، تغییری اساسی در جشن عروسی به وجود نیامد. این جشن بر مبنای آداب و رسوم ژاپن نیست اما با کنار گذاشتن و پیشی گرفتن از رسومات ژاپن به وجود آمده است.
روزنامهها در آن زمان از جشنهای عروسی به عنوان یک امر تازه و یا یک ابراز علاقه نوین یاد میکردند. فواید این جشنها را میتوان در سه مورد خلاصه کرد: ۱ــ صرفهجویی در زمان ۲ــ کمهزینه بودن آنها ۳ــ رسمی بودن مراسم. این نوع عروسی در مقابل عروسیهای سنتی آن زمان معایب زیادی داشت؛ آنها زمان زیادی میبرد، گرانقیمت و پرهزینه بود و تمامشان پایان خوشایندی نداشت. درواقع عروسیهای سنتی، مراسمهایی بود که مجموعهای از جشنها را دربر داشت و امکان داشت چند ماه تا چند سال طول بکشد. همچنین این مراسمها با توجه به موقعیت مکانی و اجتماعی مردم متفاوت بود. مراسم «دزدیدن عروس» را در نظر بگیرید.
معمولا این کار بعدازظهر شروع میشد و تا دیروقت و حتی فردا ادامه مییافت و به صورت متوالی تا سهشبانهروز ادامه داشت.
یکی از مزایای جشنهای نوین عروسی این بود که داماد شلوار میپوشید. تقریبا تا ۲۰ سال پیش دامادها وعروسها، لباسهای مخصوص مراسم عروسی را میپوشیدند اما پوشیدن شلوار برای مراسمی که در اتاقهای ژاپنیها و به سبک ژاپنیها برپا میشد، سخت بود بنابراین نشستن و ایستادن به شیوه غربیها مورد توجه قرارگرفت.
مراسم «شیکی ــ سنکن ــ نو ــ گی» از ازدواج سنتی ژاپنی ها گرفته شد و خواندن سوگندنامه هم بر مبنای درک مستقل زوجها از ازدواج اضافه شد. این سوگندنامه بر این اصل پافشاری میکند که ازدواج فقط پیوند بین دو قوم یا فامیل نیست؛ چیزی که در مراسم سنتی به صورت «دزدیدن عروس» به عنوان اجازه پدر و مادر برای ازدواج به صورت نماد درآمده بود.
از این رو، برای سازندگان جامعه معاصر ژاپن، عروسی «شینزن» معیار جدیدی برای ازدواج و نتیجه رابطه با غربیها و فرهنگ آنها بود.
مهمترین تغییری که در عروسیهای ژاپنیها رخ داد این بود که جشن عروسی از خانه به محل دیگری خارج ازخانه منتقل شد و جزئیات جشن به افرادی سپرده شد که شغل آنها این بود. حتی قبل از پایان دوران میجی، گرفتن عکسها بعد از عروسی در یک معبد و سپس برپایی میهمانی در یک رستوران یا هتل مرسوم بوده است.
این شیوه امروزه به سرعت در ژاپن شایع و باعث شده تالارهای عروسی و هتلها در سطح وسیعی خدمات مجالس عروسی از جمله سالنهای زیبا، عکاس و اتاق پذیرایی را، ارائه دهند.
علیرغم این موضوع، تا پایان جنگ جهانی دوم اغلب عروسیهای ژاپنی در خانهها انجام میشد.
جامعه بعد از جنگ ژاپن و جشن عروسی:
در دوران بعد از جنگ با وجود رشد سریع اقتصادی، عروسیها به روش «شینزن» انجام میشد که تنها روشیکه نسل آن روز ژاپن با آن آشنا بود. تالارهای عروسی، این مراسم سنتی را گسترش دادند و با تغییر آداب ورسوم اجتماعی و تغییر جامعه، در این مراسم هم تغییراتی به وجود آمد. موافقت والدین هر دو طرف و انجمن دهکده، ضروری بود. چرا که شیوه امرار معاش کشاورزان، مزرعهای که زوج وارث آن میشدند و ساختارزندگی در دهکده این امر را ایجاب میکرد.
آنچه که این تغییر را در جامعه منعکس میکرد تنها خود جشن عروسی نبود، بلکه میهمانی بعد از عروسیبود. همانطور که گفته شد، مراسم عروسی شینزن تفاوت اساسی نکرده، اگرچه در ۱۰ سال گذشته آمار عروسی در مکانهای غیرمذهبی افزایش یافت.
شاید بتوان روند تغییرات بعد از جنگ را به این صورت بررسی کرد. در ابتدا، ژاپنیهای کشاورز به کارگران روزمزد تبدیل شدند و اکثر آنها که جوان بودند، در شهرهای بزرگساکن شدند. از این سو کشاورزان درآمد شخصی نداشتند و از سوی دیگر کارگران جوان نمیتوانستند چشمداشتی به ارثیه خانوادگی داشته باشند و در عوض برای خود درآمدی داشتند که به دلخواه خود میتوانستند خرج کنند. چنین تغییری در موقعیت اجتماعی افراد میبایست حس استقلالطلبی هر فرد را درازدواج تشویق میکرد. اما نتیجه این شد که موافقت «کارخانه» به جای موافقت «انجمن دهکده» ملاک قرارگرفت!
در سالهای اولیه پس از جنگ، زمانی که ذخیره غذایی بسیار کمی وجود داشت، برپایی مراسم و میهمانیهای عروسی کار سختی بود. به هر حال زمانی که افراد ما فوق و همکاران عروس و داماد در کارخانه، در حالیکه در مراسم مذهبی عقد شینزن شرکت نداشتند و در میهمانی بعد از عقد شرکت میکردند. ماهیت این میهمانی به تدریج تغییر کرد.
در این زمان با افراد مافوق رفتار جداگانهای میشد و به آنها «میهمانان ویژه« اطلاق میشد و بزرگ مجلس برای این حضور داشت که میهمانانی را که برای بار اول همدیگر را میدیدند همراهی کند. به جای نماینده انجمن دهکده، مافوق و رئیس کارخانه از طرف میهمانان و به عنوان «میهمانان ویژه» به عروس توصیه میکرد که شریک مناسبی برای همسرش باشد.
در سال ۱۹۶۰ مراسم بریدن کیک رایج شد. شاید بتوان گفت که در هیچ جای دنیا کیک عروسی به صورتی که در ژاپن بود، اهمیت نمادین نداشت.
زمانی که عروس و داماد با هم چاقو را در دست میگیرند و کیک عروسی را میبرند، این لحظه، خاطره بهیادماندنی عروسی خواهد بود. هر کسی تلاش میکند که با دوربین از این صحنه عکس بگیرد و عروس و دامادخنده خود را برای یک یا دو دقیقه نگه میدارند تا همگی بتوانند عکس بگیرند! از آنجا که این کیک در واقع ازدواج دو نفر را اعلام میکند، از حدود سال ۱۹۷۰ از کیک جایگزین به جای آن استفاده شد. قطعاتی کیکی کهبعد از میهمانی به عنوان یادگاری بین میهمانان پخش میشود، کاملا با کیک اصلی تفاوت دارد.
جایگزینی جشن عروسی به جای پذیرایی عقد به سرعت در ژاپن شایع شده است. کارهایی مثل بریدن کیک همبه عنوان یک نماد و هم به عنوان تایید ازدواج به آن اضافه شد.
ابتکارهای تازهای چون اهدا دستههای گل به والدین و همچنین افرادی که با شمع در مجلس حضور دارند، بهتدریج به مراسم عروسی اضافه شده است.
فردگرایی و جشن عروسی
آنچه که امروزه به آن نیاز است، ساده سازی است. این امر در سال ۱۹۹۰ و با عنوان «فردگرایی» شایع شد. درواقع «فردی بودن» باعث شد تا آمار جشنهای عروسی کاهش یابد. این ساده سازی محصول مشترک دو عامل است. یکی بدست آوردن یک عشق و علاقه ایدهآل و دیگری اینکه بسیاری از زنان ژاپنی به کارهای خارج از خانه مشغولند. در واقع آنها سهم خودشان را دارند.
امروزه زنان، چه مجرد و چه متاهل، برای خود منبع درآمد دارند و دیگر از نظر مالی به پدر یا همسر خود نیازمند و وابسته نیستند. این تغییر و تحول باعث شد. تا مردها هم تمایلی برای ازدواج نداشته باشند و درزندگی مشترک سهمی برای خود احساس نکنند.
از این روست که در صحبتهای عروسی دیگر عبارت نایجو ــ نو ــ کو به معنی «سهیم بودن به عنوان یک یاور» رایج نیست!